Tag Archief van: Gelderland

Ontwikkel oorlogsmuseum in bunker Diogenes

Aan de Koningsweg in Schaarsbergen naast de ingang van de Hoge Veluwe ligt de grootste bunker van Nederland, terwijl velen (zelfs Arnhemmers) dit niet of nauwelijks weten. Vanuit dit commandocentrum werd tijdens WO2 de Luftwaffe aangestuurd in Nederland, België en westelijk deel van Duitsland. De bunker is in goede staat, heeft de status van rijksmonument en is in gebruik als depot voor Rijksarchiefdienst en Openluchtmuseum tot 2020. Herbestemming als oorlogsmuseum ligt het meest voor de hand en is gezien de historische waarde een point of interest op de Liberation Route meer dan waardig.

Beschrijving in Rijksmonumentenregister

Betonnen BUNKER uit 1941-1943 voor het Duitse commandocentrum “Grossraumgefechtsstand Diogenes 3 JD”. Van hieruit werd centraal de afweer in Nederland en het Ruhr-gebied tegen vijandelijke luchtbombardementen gecoördineerd. Hiertoe seinden radarposten aan de Noordzee-kust gegevens over posities van bommenwerpers door aan het commandocentrum, die aldaar werden verwerkt tot instructies voor radiozendstations die op hun beurt de Duitse nachtjagers (in de lucht) van opdrachten voorzagen. Deze acties werden gevisualiseerd op een groot matglazen scherm met deelkaart van Europa (12x9m). Dit scherm stond opgesteld in een grote ruimte in het hart van het commandocentrum. Tribunes aan weerszijden van het scherm boden enerzijds plaats aan de zgn. “Luftnachrichtenhelferinnen” die de posities van de vijandelijke bommenwerpers en de eigen jagers op de kaart projecteerden met kleine schijnwerpers, en anderzijds aan de zgn. “Jägerleitoffizieren” die de eigen jagers naar de bommenwerpers leidden. Op het dak stonden antennes voor zend- en ontvangstinstallaties. De Duitse luchtafweer kende drie van dergelijke commandocentra: één in Stade bij Hamburg, één in Metz en onderhavige bunker in Schaarsbergen bij Arnhem.

Commandocentrum “Diogenes” bevindt zich in een bosrijke omgeving direct ten zuiden van het voormalige Duitse oorlogsvliegveld Deelen bij Schaarsbergen. Het object is gelegen aan de noordzijde van de Koningsweg, nabij de ingang van het nationale park “De Hoge Veluwe”. Het perceel is ter plaatse van de bunker enkele meters afgegraven. De vloer van de begane grond ligt ca. 4 meter lager dan het maaiveld. De bunker is in opdracht van de bezetter gebouwd in de jaren 1941-1943, voor totale kosten van 50 miljoen gulden. De benodigde grondstoffen voor de ca. 33.000 m3 beton waaruit de bunker is samengesteld, werden aangevoerd via een aftakking van de spoorlijn Utrecht-Arnhem bij Wolfheze (thans niet meer aanwezig). Enkele dagen voor de terugtrekking hebben de Duitsers tevergeefs geprobeerd deze betonnen kolos op te blazen. Alleen de inventaris werd volledig verwoest. Sedert 1952 is de bunker in gebruik bij de Rijksarchiefdienst. Ter vergroting van de opslagcapaciteit zijn in 1974 tussenvloeren gemaakt in de grote centrale ruimte.

Omschrijving grootte en interieur bunker

Grote betonnen BUNKER (lxbxh: ca. 61,5 x 39,5 x 23 meter inclusief vloerplaat) van 4,5 bouwlaag op rechthoekig grondplan. De gevels van deze hoofdvorm zijn gesloten. Het platte dak heeft een afgeronde, enigszins uitstulpende rand. De uitgebouwde T-vormige entree is op verdieping-niveau tegen de zuidgevel geplaatst (Koningsweg-zijde). De ingangen bevinden zich in de linker en rechter zijde van deze uitbouw. De linker ingang is thans dicht gezet.

Tegen de oostzijde van de bunker bevindt zich over de gehele lengte een lager voorgebouw van drie bouwlagen met plat dak. Dit gebouwonderdeel met een diepte van ca. 8 meter heeft een beduidend lichtere constructie dan het hoofdgebouw. De gevels van het voorgebouw hebben een vrij regelmatige indeling van vensterassen: grote rechthoekige muuropeningen waarin verdiept gelegen stalen ramen; de vensteropeningen van de eerste en tweede bouwlaag zijn thans gedeeltelijk dicht gemetseld. De buitenmuren hebben een brede basis en verjongen zich ter hoogte van de eerste bouwlaag. De ruimtelijke indeling van het INTERIEUR is nog goeddeels intact. Midden in het gebouw bevindt zich een grote rechthoekige ruimte met een hoogte van ca. 13,5 meter. De vloer, de wanden en het plafond van deze ruimte variëren in dikte van ca. 2,80 tot 4,00 meter. Slechts één deur verschafte toegang tot dit zenuwcentrum. De schil rondom deze centrale ruimte is opgedeeld in 4,5 bouwlaag, met per bouwlaag een rondgaande gang met zijvertrekken (o.a. restanten van zes toiletgroepen) en trappenhuizen aan de korte zijden (betonnen bordestrappen). Aan de lange zijden grenzen de gangen aan de buitenmuren. Deze massieve buitenmuren zijn ca. 3,5 meter dik. In de kelder bevinden zich verwarmingsruimten (oorspronkelijke verwarming met kolenkachels) en een ruimte met de restanten van een dieselaggregaat voor de opwekking van elektriciteit. In de uitgebouwde entree bevindt zich een brede trap die naar beneden leidt. Slechts enkele van de oorspronkelijke stalen (dubbele) deuren zijn bewaard gebleven.

Historische waardering

Betonnen BUNKER “Diogenes” uit 1941-1943.

– Van architectuurhistorische waarde als een qua type, omvang en zwaarte unieke betonnen bunker in Nederland die op Duits gezag is gebouwd. Het object is een voorbeeld van een in exterieur goeddeels gaaf en herkenbaar gebleven verdedigingswerk waarin zeer zware gewapend betonconstructies zijn toegepast. De oorspronkelijke interieurelementen zijn verwijderd; de ruimtelijke indeling is nog grotendeels intact en herkenbaar. Voorts is het object van belang wegens de functionele zeldzaamheid: “Diogenes” is de enige bunker in zijn soort in Nederland. In West-Europa hebben de Duitsers slechts enkele van deze bunkers gebouwd.

– Van cultuurhistorische waarde vanwege de bestemming en verschijningsvorm, welke verbonden zijn met de krijgsgeschiedenis, in casu de geschiedenis van het Duitse luchtafweer-systeem met radarposten zoals dat in de eerste oorlogsjaren aan de Noordzee-kust is opgebouwd. Binnen dit luchtafweer-systeem nam de bunker “Diogenes” als commandocentrum een centrale plaats in.

WO2 toerisme regio Arnhem

Voor Arnhem kan de Diogenes bunker net zo belangrijk worden als de John Frost brug is. Er is een toenemende belangstelling voor de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, en het bezoek aan de slagvelden van weleer is sterk in opkomst. Met de komst van een nieuw oorlogsmuseum die de oorlog in de lucht en vliegveld Deelen belicht zal Arnhem duizenden extra bezoekers per jaar trekken.

Samenwerking oorlogsmusea

Aangezien Museum Deelen haar huidige plek op de Delenseweg moet verlaten ligt het voor de hand om ruimte in de Diogenesbunker voor ze te reserveren. Daarnaast kan de kennis van Arnhems Oorlogsmuseum 40-45 niet ontbreken bij de planvorming.

Politiek en vervolg

Een eerste stap is door de provincie Gelderland gezet door Ad van Heiningen van het bedrijf GWO2 een verslag naar de toekomstmogelijkheden van de bunker Diogenes te laten maken. Op 17 april 2018 heeft gedeputeerde Jan Jacob van Dijk de Staten geïnformeerd met deze positieve Statenbrief. Daarin wordt aangegeven ruim de tijd te nemen voor een zorgvuldig proces. Maar het is zo 1 januari 2020 als de bunker aangekocht kan worden door de Gemeente Arnhem of anders de provincie Gelderland, dus Nu vooruit met de voorbereidingen!

Provinciekantoor in Arnhem

Nieuwbouw provincie Gelderland Het Gelders Huis

In een tijd dat de kantoorleegstand alleen maar oploopt, zou een overheid zoals de provincie Gelderland het voorbeeld moeten geven om niet grootschalige nieuwbouw te plegen. Maak gebruik van bestaand aanbod en speel in op de al ingezette daling van het aantal benodigde werkplekken.

Proces nieuwbouw provincie Gelderland: Het Gelders Huis

De aanbesteding bestaat uit drie hoofdfases: de selectie, de dialoog en de gunning. Op 14 oktober 2013 is het aanbestedingstraject gestart met de selectie. Nu is de dialoogfase in gang, wordt het pand Rijnstate gesloopt en archeologisch onderzoek verricht om direct tegen het Huis der Provincie aan te gaan bouwen. Naar verwachting wordt begin 2015 een keuze gemaakt voor de realisatie van Het Gelders Huis en kan medio 2015 de bouw beginnen. Eind 2016 / begin 2017 zou vervolgens de vernieuwde huisvesting gereed moeten zijn.

Kosten realisatie provinciale huisvesting

Tijdens het beschreven proces is er een geheimhoudingsplicht van kracht en schijnen Gelderse burgers niet te hoeven weten waar hun geld aan besteed wordt. In december 2011 was de begroting 34,8 miljoen, in juni 2014 was deze opgelopen naar 37 miljoen en in oktober 2014  wordt al gesproken over 40,8 miljoen. Verdere stijgingen zijn te verwachten en het is alom bekend dat projecten van dergelijke grootte achteraf nog duurder blijken te zijn.

Mijn bezwaren op een rij gezet:

  • Het nieuwe Rijnstate gebouw wordt mogelijk wel 12 verdiepingen hoog! Oftewel de Eusebiuskerk is niet meer (zeer slecht) zichtbaar vanaf de John Frostbrug.
  • Door de aanbouw tussen het verbouwde Rijnstate (Het Gelders Huis) en Huis der Provincie wordt een grote betonnen kolos gecreëerd. Huis der Provincie komt in de verdrukking, is daarmee geen zelfstandig gebouw meer. Dit in 1954 gebouwde pand verdient als gemeentelijk monument (vanaf 1996) en tevens een rijksmonument (sinds 2007) wel met respect behandeld te worden!
  • Panden Prinsenhof A en Markstate worden in de verkoop gezet en daarmee zullen deze kantoren (zeer) langdurig leeg komen te staan. Het is maar de vraag of die panden überhaupt ooit nog wel eens verkocht gaan worden of neemt de provincie genoegen met een appel en een ei? Eerder was het idee om ze te gaan verhuren, wat gezien de kantoorleegstand al even kansloos is.
  • Prinsenhof B wordt afgebroken. Dat kantoren worden afgebroken vind ik wel positief, de argumentatie van de provincie wat minder: pand is al afgeschreven, het was revolutiebouw (1990!).
  • Provincie schijnt over gratis geld te beschikken, dus mogen de miljoenen (meer dan 41) voor zichzelf rollen. Ze voelen wel dat dit niet goed zit en praten het goed door te stellen dat er daarna minder kosten voor energie en onderhoud nodig zullen zijn. Rekening houdend met de kosten die de leegstaande panden jaren (eeuwig) nog zullen hebben, schat ik in dat terugverdienen flink tegenvalt en wellicht wel 25 jaar wordt (of nog veel langer).
  • Leegstand van het Gelders Archief wordt niet betrokken in het geven van een impuls aan de Markt.
  • Meerdere alternatieve kantoren staan ter beschikking, waarom deze niet gebruiken? Door het overstappen naar flexibele werkplekken maakt de fysieke werkplek weinig meer uit.

Beschikbare alternatieve kantoren:

(Bron: Funda in Business)

  • 3.759 m2 Eusebiusbuitensingel 53 -80 (desgewenst gehele toren 7.000 m2 beschikbaar)
  • 6.536 m2 Koningstraat 27 -31
  • 3.000 m2 Velperweg 76
  • 4.230 m2 Westervoortsedijk 73
  • 6.016 m2 Nieuwe Stationstraat 10
  • 4.536 m2 Jansbuitensingel 24

Hoe zou ik het dan graag zien:

  • Tot casco terugbrengen van Rijnstate en Gelders Archief en deze tot maximaal 4 verdiepingen opbouwen. Bij voorkeur met historische/passende uitstraling voor de Markt, vergelijkbaar als pand Markstate.
  • GEEN aanbouw of ophogen Rijnstate.
  • Aantrekkelijke verbinding creëerden via de markt naar het groene balkon, de witte vloot en de WO2-strip. De gemeente Arnhem zou dit ook graag willen en noemt het: De derde rode loper
  • Op termijn afbreken van Prinsenhof A EN B om hier parkeergelegenheid in het groen te creëren, waar binnenstadbezoekers buiten kantooruren terecht kunnen om te parkeren.
  • Autovrij maken van de Markt en standaard gebruiken voor de markt.
  • Markstate in gebruik houden door provincie.
  • Voor het zogenoemde mee-ademen (wijzigen behoefte) van werkplekken gebruik maken van beschikbare kantoren.

Oproep herziening plannen nieuwbouw provincie Gelderland

Zolang er nog geen onomkeerbare beslissingen zijn genomen, kan de ingeslagen weg uit 2011 verlaten worden en een weg met de huidige kennis ingeslagen worden. Provincie Gelderland toon aanwezige kracht om dit te doen.

icoon pdf
Ambitiedocument provincie Gelderland realisatie Het Gelders Huis

De Aankooplening brengt Gelderse woningmarkt in beweging

De afbouw van het kunnen meefinancieren van de kosten koper in een hypotheek bij aankoop zal het herstel van de woningmarkt ernstig vertragen. Met een door de provincie verstrekte aankooplening hoeft dit niet het geval te zijn in Gelderland.

Maximaal hypotheekbedrag 100% waarde

Tot 2018 verlaagt de rijksoverheid de LTV (Loan-to-Value) stapsgewijs naar 100% van de marktwaarde. Dit betekent dat u vanaf 2018 geen hogere hypotheek meer kan krijgen dan de waarde van het koophuis. In 2014 104%, 2015 103%, 2016 102%, 2017 101% en vanaf 2018 100%.

Voorbeeld maximale lening bij aankoop

Om duidelijk te maken hoe de situatie in 2018 wordt heb ik een voorbeeld berekening van een gangbare eengezinswoning gemaakt. De bepaling van de maximale lening vindt plaats in 2 stappen.

Eerst worden de kosten van verkrijging in eigendom bepaald. Als uitgangspunt geldt hierbij het laagste bedrag van: de koopsom kosten koper (excl. roerende zaken), of de marktwaarde (vóór uitvoering van evt. verbouwing) blijkens een taxatierapport, of 97% van de koopsom vrij op naam. Over deze totaalsom wordt voor de bijkomende kosten standaard 6% gerekend.
Uitgangspunten voorbeeld
Koopsom k.k. € 200.000,- (excl. roerende zaken)
Kosten kwaliteitsverbetering € 15.000,-
Marktwaarde (voor verbouwing) € 205.000,-
Marktwaarde (na verbouwing) € 215.000,-

Kosten verkrijging in eigendom
Koopsom (want lager dan de marktwaarde) € 200.000,-
Kwaliteitsverbetering  € 15.000,-
6% bijkomende kosten  € 12.600,-
Totale verwervingskosten  € 227.600,- (a)

Vervolgens wordt bepaald of het totaalbedrag van de kosten ook geleend kan worden door te bepalen of dit bedrag binnen 100% van de marktwaarde na verbouwing blijkens een taxatierapport valt.

LTV in 2018 (100% van de marktwaarde na verbouwing)

€ 215.000,- x 100% = € 215.000,- (b)
De totaalsom van de kosten (a) passen niet binnen de maximale LTV (b).

Gevolg: eigen middelen van € 12.600,- zijn dus nodig!

Het mogen duidelijk zijn dat veel starters hier niet over beschikken. Moeten we dan Duitse toestanden krijgen waarbij het veelal onmogelijk is om te kopen voor 45 jarige leeftijd en waardoor huren hoger liggen. Hoe eerder mensen een woning kopen en daarmee hun hypotheek volledig hebben afgelost voor pensioenleeftijd des te meer mensen hebben geen pensioentekort en zijn in staat hun eigen zorgkosten te betalen.

De Aankooplening

Als de provincie gelden beschikbaar stelt voor diegene die het op basis van werkelijke lasten kosten koper kunnen betalen dan is dat de oplossing voor drie pijndossiers: Woningmarkt, Pensioenstelsel en Zorgstelsel.

Indien er 2% rente in rekening gebracht wordt over de gehele looptijd dat kost het niets en met de aflossingen komt het geld weer terug. Dit is dus geen eenmalige subsidie maar een oplossing met een revolverend fonds (zie uitleg hieronder).

In dit voorbeeld bij een looptijd van 15 jaar betalen de kopers € 81,08 per maand (rente en aflossing).

Revolverend fonds

Dit is de Nederlandse vertaling van de ‘revolving fund’ methodiek. Het is een beproefde manier van duurzaam financieren. Het vormt een goed alternatief voor het traditionele subsidiëren met bijdragen.

Door aflossing komt het uitgeleende geld weer terug in het provinciale revolving fund en is op dat moment weer beschikbaar voor nieuwe leningen. Het voordeel hiervan is dat de middelen tot in lengte van jaren (oneindig feitelijk) inzetbaar blijven. Met een revolving fund maakt eenmalig subsidiëren plaats voor duurzaam financieren.

 


Interview Svn met Thom de Graaf: Consumentenvertrouwen hoofdoorzaak crisis woningmarkt